صبوری معلمانه

گاهی متخصصان علوم انسانی شکوه می‌کنند که چرا حريم تخصصی آن‌ها حفظ نمی‌شود و هر که از راه می‌رسد به خود حق می‌دهد نظريه‌ای داشته باشد. به نظر من پاسخ اين است که برای داشتن سوآل و انديشيدن در حيطه‌ی انسانيات، معمولاً اطلاعات گسترده‌ای مورد نياز نيست (بر خلاف، مثلاً، رياضيات) اما پاسخ دادن به سوآلات اغلب بسيار دشوار است و يک پاسخ قطعی و نهايی هم وجود ندارد. انسانيات بيشتر جزو فرهنگ و ادبيات است تا علم، و در نتيجه آماتورهايی مثل من هم به خودشان اجازه می‌دهند که در اين ميدان آزمايش‌هايی داشته باشند.
اغلب چيزهايی که اين‌جا می‌نويسم «در تخصص‌ام نيست» و نتيجه‌ی انديشيدن با اطلاعات خام خودم است. در بيشتر موارد حدس می‌زنم انديشه‌ای را که الآن به ذهن من رسيده به يک متخصص پيش‌تر در يک قالب علمی و تخصصی مطرح کرده باشد. گاهی فقط می‌نويسم به اميد اين که يکی از آن متخصصان بيايد و به من سرنخی برای مطالعه‌ی بيشتر و عميق‌تر بدهد، يا لااقل با اعتراضی کوتاه به نوشته‌ی من، مجالی برای گفت‌وگو و سوآل در آن مورد بيابم؛ اما در اغلب موارد، با توجه به بُرد محدود رسانه‌ی وبلاگ و مشغول بودن متخصصان به متون جدی‌تر و تخصصی‌تر، چنين آرزويی برآورده نمی‌شود.
زمانی ايده‌هايی شبه‌فلسفی نوشتم، لابد خامی و ابتدايی بودن‌شان آن‌قدر آشکار بود که مهدی خلجی در کامنت به ضعف مطالعات فلسفی من اشاره کرد. در پاسخ (شايد برای آن که کم نياورم) نوشتم فلسفه بيشتر ورزيدنی است تا آموختنی، و سعی کردم همان عقايد را به شکلی کاملاً ساختاريافته بنويسم. آن روزها از سيستم کامنت haloscan استفاده می‌کردم که به قول آقای خلجی «طاقت درازنويسی نداشت» و متأسفانه نتوانستم پاسخی را که شايد نوشته بود و سيستم کامنتينگ خورده بود بخوانم. با آن که سيستم کامنت را به بلاگر برگرداندم که طاقت درازنويسی دارد، گفت‌وگو ديگر ادامه نيافت.
تجربه‌ی ديگر، تلاش برای شناخت گفتمان فمينيستی با نقدی بر روش‌های نقد فمينيستی بود. اعتراف می‌کنم بيشتر سعی می‌کردم واکنش‌هايی را برانگيزم و چيزهايی بياموزم و پاسخ سوآل‌های خودم را بگيرم، و البته با اين پاسخ روبرو شدم:

حقيقتش اين است که ديدی که بر فمينيزم داريد آنقدر از ديد من دور است، که پاسخ به نوشته تان تبديل می شود به يک کلاس در مورد فمينيسم، که من شخصاً وبلاگستان را جای آن نمی بينم. به نظر من وبلاگستان دانشگاه نيست، اما برای من می تواند جای خوبی باشد برای به چالش کشيدن رفتارها و اعتقادات طبيعی ساخته شده روزمره.

نويسنده هوش‌مندانه فهميده بود که چالش من با آن گفتمان، چالشی است برای ياد گرفتن، اما آگاهانه از ياد دادن پرهيز داشت. توصيه‌ای اخلاقی وجود دارد: «فروتنی کنيد به آن کس که از او می‌آموزيد» و شايد گردن ننهادن به اين توصيه و رفتار چالش‌آميز من باعث می‌شد که هر کس از آموختن به من پرهيز کند. ادامه‌ی اين چالش، البته به دليل يک سوء تفاهم، باعث شد که حس وبلاگ‌نويسی من برای مدتی به کما برود.
گمان می‌کنم متخصصان، به خصوص متخصصان علوم انسانی، اين مسأله را درک می‌کنند که مطالعه‌ی دقيق و پژوهش آکادميک در همه‌ی رشته‌ها ممکن نيست؛ و در برابر کسی که در زمينه‌ای خاص سوآل دارد، با آن که ممکن است خامی و بدويت ايده‌هايش ابتدا توی ذوق آن‌ها بزند، کمی صبوری معلمانه لازم است.

---

پی‌نوشت: می‌خواستم چيزی بنويسم که اين مقدمه‌اش باشد. بنا بر هومئوپاتی وبلاگی، می‌ماند برای بعد.