مرگ‌جويان

«آدم تا وقتی بچه است دنبال يک دليل خوب می‌گردد برای باشکوه مردن، وقتی بزرگ می‌شود دنبال يک دليل خوب می‌گردد برای متواضعانه زنده ماندن.»
دی.جی سلينجر، نقل به مضمون، احتمالاً خودش هم از يکی ديگر نقل کرده!


اين را بخوانيد!
مرگ‌جويی، همان‌طور که سلينجر می‌گويد، تنها نشانه‌ای از دوران کودکی ذهن است. آدمی که فکر می‌کند نمی‌تواند زندگی باشکوهی داشته باشد، دوست دارد مرگ باشکوهی داشته باشد، يا لااقل آرمان باشکوهی را «با خون خودش آبياری کند». مرگ‌جويی البته برای کسانی منافعی دارد. همينان هستند که از مرگ‌جويان ثبت نام می‌کنند و از آنها لشکر استشهادی درست می‌کنند يا در هواپيما می‌نشانند و به برج‌ها می‌زنند. ايدئولوژی‌هايی می‌سازند که گويا رستگاری در يک ثانيه و با منفجر کردن خود اتفاق می‌افتد، چيزی که حتی در تفکر دينی درست نيست. مرگ‌جويان نوحه‌ها می‌سازند در دريغ ايامی که می‌شد رفت و کشته شد و «در باغ شهادت» باز بود، و التماس می‌کنند که «‌در باغ شهادت را نبنديد! به ما بيچارگان زان سو نخنديد!» اما در آخر نتيجه می‌گيرند که هنوز «در باغ شهادت باز باز است!» اينان در بين نوجوانان سرخورده‌ی مذهبی، کسانی که حس می‌کنند زندگی معمولی و رستگاری با هم سازگار نيستند، عضوگيری می‌کنند، يا کسانی که فکر می‌کنند تنها راه نابودی ستم فراگير در جهان، منفجر شدن است!
به گمان من، آن‌چه امروزه در فضای امروز ايران به عنوان «شهادت‌طلبی» و «استشهاد» ترويج می‌شود، انديشه‌ای نيست که حتی بتوان آن را اسلامی دانست. در اسلام انتحار و خودکشی به هر دليل حرام است. تا آنجا که می‌دانم آن چه در اسلام مورد تمجيد است جهاد است نه شهادت به خودی خود. شهادت هم مرگی است که در کارزار اتفاق بيفتد، باز هم تا جايی که می‌دانم، شيعيان فرمان جهاد، به خصوص از نوع تهاجمی آن را تنها منحصر به امام معصوم می‌دانند.
مثال اين انديشه‌ی شيعی: از شنيده‌ها معلوم شده است که آقای خمينی با ادامه‌ی جنگ بعد از آزادی خرمشهر مخالف بوده. يکی از دلايل او هم احتمالاً دليل فقهی بوده است که به هيچ کس جز امام معصوم اجازه‌ی تهاجم را نمی‌دهد. با آن که اطرافيان‌اش او را توجيه کردند که «برای دفاع می‌خواهيم فقط آن قدر در خاک عراق پيش برويم که برد گلوله‌های توپ‌شان به خاک ايران نرسد!» اما ديگر مراجع تقليد اين توجيه را نپذيرفتند و بسياری بخاطر دارند که مقلدان آقای گلپايگانی و خويی کشتگان از جبهه برگشته را برخلاف حکم شهيد غسل می‌دادند و کفن می‌کردند صرفاً برای احتياطی که در همين مسأله بود: آنها از ديد اين مراجع، «شهيد» نبودند!
البته بعدها معلوم شد آن بهانه‌ی برد توپ صرفاً يک توجيه احمقانه بوده. وقتی صدام می‌توانست از بغداد تهران را هدف موشک قرار دهد، ما می‌بايست تمام عراق، و بلکه تمام جهان را می‌گرفتيم تا «از خودمان دفاع کرده باشيم!» اين کار، تمايز بين معنای «دفاع» و «تهاجم» را از بين می‌برد؛ و می‌دانيم که بزرگترين ستم‌ها، از ستم‌هايی شروع می‌شوند که بر کلمات روا داشته می‌شوند.
کمال تبريزی فيلمی ساخته به نام «گاهی به آسمان نگاه کن» که بر خلاف نظر منتقدان، من از آن بسيار لذت بردم. در آن فيلم شخصيتی هست که اصغر نقی‌زاده نقش‌اش را بازی می‌کند (بازيگری که هميشه نقش آدم‌های کله‌خر و تند را در فيلم‌های جبهه‌ای دارد) و در اين فيلم که در بين جهان مردگان و زندگان می‌گذرد،‌ سرگردان است. به او اجازه نمی‌دهند به آسمان برود. يک بار دليل‌اش را از هاتف (که ظاهراً فرشته‌ی مرگ است با بازی رضا کيانيان) می‌پرسد. هاتف می‌گويد «آدم برای چی می‌ره جبهه؟» اصغر می‌گويد «خب برای اين که شهيد بشه!» هاتف می‌گويد «اشتباهت همين‌جاست، آدم می‌ره جبهه که بجنگه،‌ شهيد شد شد، نشد، نشد!» و اضافه می‌کند «تو تقديرت اين بود که هشتاد سال عمر کنی، حالا تموم اين هشتاد سال رو بايد در همين حالت توی زمين بمونی.»
کاش کمی شعور، حتی شعور دينی در بين اين «مرگ‌جويان» زياد می‌شد، تا بدانند حتی در راه رسيدن به خدا هم، برخلاف تبليغات احمقانه‌ی نظام اسلامی،‌ «ميان‌بر» وجود ندارد!